Diederic van Assenede schreef 750 jaar geleden een 3974 verzen tellend liefdesgedicht: “Floris ende Blancefloer”. De erfgoedvereniging vzw HALLEKIN uit de Oost-Vlaamse grensgemeente Assenede (Meetjesland) is een ambitieus borduurproject gestart waarbij het 750 jaar oude liefdesverhaal in 85 verhaalstaferelen wordt geborduurd op een 100 meter lang (90 cm hoog) wandtapijt. Tientallen borduursters borduren met gekleurde wol op Vlaams linnen (www.libeco.com) de amoureuze perikelen van een Saraceense kroonprins (FLORIS) en een christelijk slavenmeisje (BLANCEFLOER); een verboden liefde waarbij uiteindelijk “echte liefde alle moeilijkheden overwint” (amor omnia vincit).
1. Opzet en doelgroep.
De bekendheid van dit Middelnederlands oeuvre is bij de Vlaming en (iets minder bij) Nederlander niet zo best. Het eindigt bij de meesten daarbij immers met een “vage” herinnering, waarbij slechts de titel “Floris ende Blanchefloer” iets oproept, doch waarbij noch inhoud, noch de cultuur-historische context, tot de parate kennis horen. Het voornoemde jubileum-publicatieproject is een optimaal cultureel en pedagogisch vehikel om de “lezers” onder de Nederlandstaligen alsmede het Nederlandstalig onderwijs hierin tegemoet te komen.
Vele Nederlandstaligen zijn echter geen courante “lezers”; ze zijn doorgaans vooral visueel ingesteld. Advocaat Arvid De Smet (Hollekensstraat 4 9960 Assenede; adesmet@ius.eu), onder-voorzitter van de vzw Hallekin, stelde voor om voor deze doelgroep (m.n. de niet-courante-lezers) een specifiek informatie-vehikel te creëren om dit Nederlandstalig cultureel erfgoed ook tot hun parate kennis te brengen : het tapijt van Assenede, het tapijt van Floris ende Blanchefloer”. Schilderijen en tekeningen hebben in vorige eeuwen boodschappen overgebracht naar het toen niet-geletterde deel van de bevolking. Ook uitbeeldingen op tapijten en wandtapijten. De Vlaamse wandtapijten werden daarvoor bekend.
De tekeningen worden geborduurd met gekleurde wol op een linnen drager.
Het linnendoek is Vlaams.
De 150-jaar oude West-Vlaamse linnenweverij NV LIBECO uit MEULEBEKE stelt daartoe het nodige geweven linnendoek ter beschikking van de vzw HALLEKIN uit Assenede.
De middeleeuwse bestuurlijke omschrijving der “Vier Ambachten” waar Diederic van Assenede midden de 13° eeuw beroepshalve werkzaam was, was toen al bekend voor zijn vlasteelt en huisnijverheid in linnen.
Ook vandaag nog wordt in deze streek vlas geteeld en verwerkt.
De wol voor het borduurwerk komt uit Engeland : Appleton-wool.
De 85-verhaalstaferelen worden aangevuld met een 13-tal infopanelen. Dit eeuwenoud liefdesverhaal is immers in 13 West-Europese talen ‘gedicht’. Op elk van deze 13 panelen zal een uittreksel uit de eeuwenoude manuscripten worden afgebeeld, met vertaling, en desgevallend met bijgaande middeleeuwse miniaturen.
Het volledige tapijt zal dus een lengte hebben van circa 100 meter.
3. Niet het eerste “Tapijt van Floris ende Blancefloer” !
Y ot la vie d’une part,
Tissue par merveilleux art,
Toute la vie des amans,
Oncques Françoys ne Alemans
Ne vit chose plus beau pourtrette
Que ceste estoit de Gente ot faicte »
In the thyrdde korner, wyth gret honour,
Was Florys and Dam Blawncheflour,
As love was hem betwene;
(bron Prof Dr Jozef Janssens)
4. Mobiel tapijt.
Het “tapijt van Assenede”, met thuishaven ASSENEDE, zal technisch derwijze gerealiseerd
worden dat het gemakkelijk en vlot kan opgezet/tentoongesteld worden, en middels
een gewone camionet (minus 3,5 Ton HTG) getransporteerd kan worden : opdat het ten
allen tijde en overal kan tentoongesteld worden. Een specifieke doelgroep daarbij
is het “onderwijs”. Het tapijt wordt eigendom van de vzw HALLEKIN. Het tapijt zal
door vzw HALLEKIN op afroep kostendekkend (zonder winstoogmerk) ter beschikking gesteld
worden van /ten behoeve van ‘het onderwijs’ en andere ‘educatieve doelgroepen’,
sociaal-culturele projecten en –manifestaties in binnen- en buitenland.
5. Participatieproject
Beschermvrouw van het project, m.n. Vlaams Minister Joke Schauvliege, heeft er ferm op aangedrongen dat het project in gans zijn traject maximaal een volwaardig “participatieproject” zou zijn. Mevr Schauvliege woont in Ertvelde; Ertvelde hoorde eeuwenlang tot het Ambacht Assenede.
Voor wat de productie van het “Tapijt van Assenede” betreft, impliceert dit dat
voor het tekenen (in kleur) van de circa 110 taferelen en meerdere “rand-invullingen”
beroep zal gedaan worden op meerdere (amateur-)kunstenaars.
Voor het borduren van de taferelen zal beroep gedaan worden op een 200-tal borduursters-vrijwilligers
uit gans Vlaanderen en binnen- en buitenland.
6. Haalbaarheid van het wandtapijt-project : voorbeelden ?
Toen de initiatiefnemers in september 2013 contact opnamen met de conservator van “La tapisserie de Bayeux” en daarbij een bezoek brachten aan het museum te Bayeux (France), werd daar toen in loco het Schotse “The Prestonpans Tapestry” tentoongesteld. Een in 2010 geborduurd 104 meter lang wandtapijt dat de geschiedenis verhaalt van de slag bij het Schotse Prestonpans dd 21/9/1745 tussen de Engelsen en de Schotten. Ze hadden daarbij een bespreking met de initiatiefnemers van dit wandtapijt en hun voorzitter Gordon Baron of Prestonpans. Ruim 200 borduursters-vrijwilligers werkten bijna twee jaar aan het tapijt. De 104 taferelen werden door één kunstenaar getekend; www.prestonpanstapestry.org .
Diezelfde Schotse initiatiefnemers hebben zopas een tweede tapijt ‘beëindigd’ : het
124 meter lange “Scottish Diaspora Tapestry” dat in 124 taferelen de maritieme geschiedenis
van Schotland in de wereld uitbeeldt. Er werden daartoe in 24 landen telkens vijf
taferelen geborduurd. In de Middeleeuwse havenstad VEERE (Walcheren), een overslaghaven
voor de Schotse wol in de Middeleeuwen, werden door 25 Zeeuwse vrijwilligsters vijf
taferelen geborduurd. De initiatiefnemers hebben ook een werkbezoek gebracht, september
2013, aan deze werkzaamheden in “de Schotse huizen” te VEERE; www.scottishdiasporatapestry.org
.
Het tapijt-team bracht midden september 2014 een studiebezoek aan “The Great Tapestry
of Scotland” (Schots parlement in de hoofdstad Edingburgh), een 150 m lang wandtapijt
waarop in ongeveer evenveel taferelen de geschiedenis van Schotland wordt uitgebeeld
: www.scotlandtapestry.com .
7. Waar borduren ?
Op de zetel van de vzw HALLEKIN, aan de Hollekensstraat 5 9960 Assenede, was gedurende
30 jaar zetel en kantoor van een polderbestuur gevestigd. Deze kantoorruimtes (kantoren,
archief, sanitair, parking) zijn vrij gekomen.
Deze locatie is de draaischijf voor
het project, zowel voor de organisatorische aansturing, alsook als plek waar borduurwerken
(kunnen) gebeuren.
Borduursters kunnen de individuele taferelen (ook) borduren, waar
het hen zelf best uitkomt; ook “thuis”, of in groep binnen ‘eigen organisatie’-verband.
Vanop diezelfde locatie werd 25 jaar geleden het grensoverschrijdende sociaal-cultureel project : “Vier Ambachten : 750 jaar keure en 500 jaar Gravejansdijk” aangestuurd.
De onderscheiden taferelen kunnen/zullen op diverse plaatsen in Vlaanderen, Zeeuws-Vlaanderen, en in andere landen geborduurd worden. Immers, dit 850 jaar liefdesverhaal werd de voorbije eeuwen vertaald in 12 West-Europese talen. Overwogen wordt om ook enkele taferelen te laten realiseren in betreffende landen om deze culturele verbondenheid alzo te materialiseren in het “Tapijt”-project.
Verder wordt samenwerking gezocht met andere sociaal-culturele organisaties, zowel voor de tekeningen als het borduurwerk, en dit in binnen- en buitenland.